BURSA CUMALIKIZIK
Nergiz Varli
Cumalıkızık benim fotoğrafa başladığım sene seyahat ettiğim ilk yerdir. Bu yüzden bende ayrı bir önemi vardır. İstanbul’dan yapacağınız üç saatlik bir yolculuğun ardından varacağınız köy arabadan indiğiniz anda sizi içine alıyor. 700 yıllık köy, Uludağ’ın eteklerinde kerpiçten yapılı rengarenk evleri, dar sokaklarıyla sizi nostaljik bir yolculuğa çıkartıyor. Köyün girişinde bulunan Anıt Çınar tüm heybetiyle sizi karşılıyor. Rengarenk tezgahların bulunduğu meydandan başlayarak köyün içine doğru tarih kokan bir yolculuğa çıkıyorsunuz. Özellikle yoğun iş temposu içindeki şehir yorgunlarının hafta sonu yapabileceği kısa ve keyifli bir yolculuk için Cumalıkızık iyi bir seçim. Burası Bursa’nın Yıldırım ilçesine bağlı, Uludağ’ın kuzey eteklerinde, Osmanlı’dan günümüze kadar kalarak aynı sivil mimariyi koruyabilmiş ender köylerden biridir. Cumalıkızık’ın
kuruluşu yaklaşık olarak 1300‘lü yıllara denk gelmektedir. Bu dönemde Uludağ çevresine kurulmuş olan 7 kızık köyünden biridir. Osmanlılar’ın Bursa da ilk yerleştikleri köylerden biri. Bursa ile birlikte İmparatorluğu’nun kuruluşuna tanıklık etmiş, bir Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yaşamıştır. 1969 yılında yapılan bir kazıda Bizans Devrine ait bir kilisenin kalıntıları bulunmuştur. Köyün geçmişi yüzlerce hatta binlerce yıl öncesine kadar uzanıyor. Osmanlı erken döneminin kırsal kesim sivil mimari örneklerinden biri olan köy, tarihi dokusunu çok iyi korumuştur. Bir rivayete göre köy, adını Osman Bey’den köyün kurulduğu günün cuma olması sebebiyle almıştır. Kızık ise; Uludağ’ın etekleri ile vadiler arasında sıkışıp kalan köylere verilen addan gelir. Çok uzun süre kendi halinde kalmış Cumalıkızık 1980’de keşfedildikten sonra Anıtlar Yüksek Kurulu’nun kararı ile koruma altına alınmıştır ve 2000 yılında UNESCO geçici listesine girmiştir. Ardından 2014’te Bursa ile beraber UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır. Bugün köydeki evlerin 180’i kullanılabilirken 270 evde de koruma ve restorasyon çalışmaları yapılmaktadır. Bu evlerin çoğu mor, sarı ve mavi renge boyalıdır. Yüz elli yıllık evleri, anıtsal
ağaçları, kaldırımı olmayan taş ve dar sokakları, yokuşları ile Cumalıkızık görülmesi gereken değerler arasında. Kerpiçten yapılmış evler, iki-üç katlı , cumbalı pencerelere sahip ve iç avlulu. Köyde çekilen bir dizi buranın ünlenmesini sağlamış ve o dönemden itibaren ziyaretçi akınına uğramıştır. Bir anda popülerleşen köy ihtiyaçları karşılamak için dönüşüme girmiş iyi durumda olan evler restore edilerek konaklama ve yeme-içme için kapılarını ziyaretçilerine açmıştır. Yerli ve yabancı turistlerin sıkça ziyaret ettiği köy, serpme köy kahvaltısı ile meşhur olmuş durumda. Hem Bursa’dan hem de Bursa’ya yakın yerlerden hatta İstanbul’dan köye kahvaltıya giden ziyaretçi sayısı oldukça fazla öyle ki rezervasyon yaptırmadan giderseniz uzun süre beklemek zorunda kalabilirsiniz. Serpme kahvaltının dışında bir başka seçenek de denemek isterseniz köy evlerinin bahçesinde, elde açılmış taze ve yumuşak hamurun içine sebzeler konan sıcak bir börek yiyebilirsiniz. Oldukça lezzetli olduğunu söyleyebilirim. Köyü gezerken göreceğiniz bir başka şey ise rengarenk tezgahları ile sizi karşılayan köylü kadınlar, kendi yaptıkları yerel lezzetleri müşterilerinin beğenisine sunuyor. Ayrıca köy kestane, böğürtlen, ve ahududusu ile meşhur . Ahududu Cumalıkızık’ın en ünlü meyvesi öyle ki adına festival düzenleniyor. 2014’ten beri düzenlenen festival son yıllarda Uluslararası olarak yapılmaya başlanmış.
Cumalıkızık evlerinin baş tacı olan Küpeli Ev aynı zamanda UNESCO Derneği Proje Uygulama Evi olarak seçilmiş ve Cumalıkızık’ı koruma, yaşatma projelerine ev sahipliği yapmaktadır. Yaklaşık üç yüz elli yaşında olan ev adını her yerinde olan küpe çiçeğinden alıyor. Eskiden bu köyde yaşayan insanların kullandığı eşyaları ve o zamandaki ev düzenini görebileceğiniz ev sıkıca denetleniyor. Evdeki tüm eşyalar Bursa’dan toplanmış, geleneksel ürünler olmasına çok dikkat edilmiştir. Ev 2010 yılında restore edilip müze haline getirilmiştir. Ev, odalarının ismini köyde en çok yetişen ve köylülere gelir sağlayan ahududu, kestane ve kiraz meyvelerinden alıyor. Köyün meydanındaki caminin kitabesi olmadığından yapılış tarihi ve yaptıranı bilinmiyor fakat Selçuklu mimarisiyle yapılmış olduğundan 300 yıllık bir cami olduğu söyleniyor. Görülmesi gereken bir diğer tarihi yer ise Cumalıkızık Hamamı’dır. Caminin yanında bulunan hamam moloz taşlar ile örülmüştür ve ne zaman yapıldığına dair bir bilgi bulunmamaktadır. Cumalıkızık köyünde görülmesi gereken bir diğer yer de köyün müzesidir. Cumalıkızık halkının geçmişten gelen yaşam tarzını, gelenek ve göreneklerini öğrenerek tarihi bir yolculuğa çıkabilir, müzede sergilenen eserler ile tarihi bir yolculuğa çıkabilirsiniz. Bunlara ek olarak köyde en çok merak edilen yer olan Cin Aralığı, tüm ziyaretçiler tarafından mutlaka görülmesi gereken bir diğer yerdir. Cumalıkızık’ta ister konaklayabilir isterseniz günübirlik bir ziyaret yapabilirsiniz. Köyde uzun ve güzel bir kahvaltı yapıp ardından taş sokaklarını gezerek tüm köyü fotoğraflayabilirsiniz.
